Sóng Elliott là gì? Cách xác định biên độ sóng chuẩn xác nhất - Phần 1

Lý thuyết sóng Elliott là gì?

Lý thuyết sóng Elliott được phát triển bởi một kế toán chuyên nghiệp, một tác giả nổi tiếng người Mỹ – Ralph Nelson Elliott (28/07/1871 – 15/01/1948).

Lý thuyết này ra đời dựa trên quan điểm “kết quả của diễn biến tâm lý đám đông chính là sự hình thành các mô hình và xu hướng của giá cả trên thị trường”. Tâm lý và hành vi của đám đông diễn ra một cách tự nhiên nhưng thường tuân theo một chu kỳ nhất định, có lúc hưng phấn, có lúc bi quan nên kết quả của nó chính là những chuyển động của giá cũng sẽ tuân theo những chu kỳ giống như thế, lúc tăng lúc giảm. Những chu kỳ tăng giảm này đều được xác định bởi các mô hình riêng biệt, mà tác giả gọi là sóng, và được lặp đi lặp lại.

Không phải là một chỉ báo kỹ thuật hay phương pháp giao dịch nào cụ thể nhưng Lý thuyết sóng Elliott giúp trader xác định và nhận biết xu hướng thị trường một cách tường tận nhất có thể và được áp dụng rộng rãi trên nhiều loại thị trường tài chính khác nhau như chứng khoán, forex, tiền điện tử và cả hàng hóa, bất kể thị trường nào bị tác động bởi hành vi của đám đông đều có thể sử dụng Lý thuyết sóng Elliott.

Cấu trúc cơ bản của chu kỳ sóng Elliott

Một chu kỳ sóng Elliott hoàn chỉnh và cơ bản nhất bao gồm 8 sóng và có cấu trúc 2 pha, dạng 5-3, trong đó pha đầu tiên có 5 bước sóng được đánh dấu bằng số từ 1 đến 5 và là 5 bước sóng di chuyển theo xu hướng chính và pha thứ hai có 3 bước sóng điều chỉnh, di chuyển ngược xu hướng chính, được đánh dấu bằng các chữ cái A, B, C.

Cấu trúc của chu kỳ sóng Elliott trong xu hướng tăng:

Pha tăng bao gồm 5 sóng từ 1 đến 5 được gọi là mô hình sóng đẩy hay sóng động lực (impulse waves), trong đó: sóng 1, 3 và 5 là các sóng tăng và sóng 2, 4 là những sóng giảm.

Pha giảm bao gồm 3 sóng A, B, C được gọi là mô hình sóng điều chỉnh, trong đó: sóng A, C là 2 sóng giảm và một sóng B tăng.

Trong xu hướng tăng thì mô hình sóng động lực là một pha tăng giá, mô hình sóng điều chỉnh là một pha giảm giá, ngược lại, trong xu hướng giảm, mô hình sóng động lực là một pha giảm giá và mô hình sóng điều chỉnh là một pha tăng giá.

• Mô hình sóng động lực (Impulse Waves)

Theo Lý thuyết sóng Elliott thì một sóng động lực của xu hướng chính luôn bao gồm 5 sóng nhỏ, trong đó có 3 sóng đẩy (theo xu hướng chính) và 2 sóng điều chỉnh (ngược xu hướng chính). Tuy nhiên, để thỏa mãn điều kiện là một sóng động lực thì phải tuân thủ các nguyên tắc sau:

- Sóng 2 không thể điều chỉnh về quá sâu tức là không được vượt qua điểm bắt đầu của sóng 1. Thỏa mãn điều kiện đáy sau cao hơn đáy trước trong xu hướng tăng và đỉnh sau thấp hơn đỉnh trước trong xu hướng giảm.
- Sóng 3 không được là sóng ngắn nhất trong 3 sóng 1, 3, 5.
- Sóng 4 không đi vào vùng giá của sóng 1, nghĩa là không vượt quá điểm cuối cùng của sóng 1.

• Mô hình sóng điều chỉnh (Corrective waves)

Một sóng điều chỉnh của xu hướng chính thường bao gồm 3 sóng nhỏ, trong nhiều trường hợp nó vẫn có thể có nhiều hơn 3 sóng nhưng không được nhiều hơn 5 sóng. Trong 3 sóng nhỏ, có 2 sóng điều chỉnh (ngược xu hướng chính) và 1 sóng đẩy (theo xu hướng chính).

Sóng điều chỉnh này thường có cấu trúc nhỏ hơn về cả độ lớn và thời gian hình thành so với sóng động lực nhưng đôi lúc nó lại khá phức tạp và khó xác định.

Trong bất kỳ một thị trường tài chính nào, giá cả sẽ luôn đi theo những chu kỳ tăng, giảm luân phiên nhau, nghĩa là trong một xu hướng chính đang tăng thì thị trường sẽ có những pha giảm xen kẽ và ngược lại, điều này hoàn toàn phù hợp với Lý thuyết Dow và bây giờ nó lại đúng với Lý thuyết sóng Elliott. Chính vì vậy, diễn biến của thị trường sẽ luôn rơi vào 2 giai đoạn đối nghịch: giai đoạn thị trường xác nhận xu hướng chính (thể hiện bằng các sóng động lực) và giai đoạn thị trường đang điều chỉnh xu hướng chính đó (các đợt sóng điều chỉnh).

Tính chất “sóng trong sóng” của Lý thuyết sóng Elliott

Một cấu trúc sóng Elliott hoàn chỉnh bao gồm một sóng động lực và một sóng điều chỉnh. Mỗi cấu trúc sóng Elliott (cấp 1) này tạo thành một mắt xích nhỏ trong một cấu trúc sóng Elliott lớn hơn (cấp 2), mỗi cấu trúc sóng Elliott cấp 2 lại tạo thành một mắt xích nhỏ trong một cấu trúc sóng Elliott lớn hơn nữa (cấp 3), điều này có thể lặp lại cho đến cấu trúc sóng Elliott thứ n, và cấu trúc thứ n này được lặp đi lặp lại trong một xu hướng lớn của thị trường. Phụ thuộc vào khung thời gian, độ dài khoảng thời xét đến mà giá trị của n là nhiều hay ít. Đây chính là tính chất sóng trong sóng của Lý thuyết sóng Elliott.

Ở hình trên, ô vuông màu đen nhỏ nhất là mắt xích sóng Elliott tăng nhỏ nhất và tương ứng với các mắt xích lớn hơn là các ô vuông màu đen lớn hơn. Tương tự, ô vuông màu xanh nhỏ nhất là mắt xích sóng Elliott giảm nhỏ nhất.

Sóng Elliott lớn nhất ở hình trên là một cấu trúc sóng trong xu hướng tăng, bao gồm một sóng động lực tăng (X) gồm 5 sóng 1, 2, 3, 4, 5; và một sóng điều chỉnh giảm (Y) gồm 3 sóng A, B, C.

Trong đó, sóng động lực X được cấu thành từ 3 sóng Elliott nhỏ hơn và cả 3 sóng Elliott này đều là 3 cấu trúc sóng của xu hướng tăng. Mỗi sóng nhỏ hơn này bao gồm 1 sóng động lực (1’, 2’, 3’, 4’, 5’) cùng hướng với X và một sóng điều chỉnh (A’, B’, C’) cùng hướng với Y.

Sóng điều chỉnh Y cũng được cấu thành từ 2 sóng Elliott nhỏ hơn và cả 2 sóng này đều là cấu trúc sóng của xu hướng giảm. Mỗi sóng Elliott nhỏ này bao gồm 1 sóng động lực (1’, 2’, 3’, 4’, 5’) cùng hướng với Y và một sóng điều chỉnh (A’, B’, C’), cùng hướng với X.

Và tiếp tục tương tự cho những mắt xích nhỏ hơn.

Các cấp độ sóng Elliott

Ở ví dụ trên, sau khi sóng Elliott lớn nhất đó hoàn thành sẽ tiếp tục hình thành một sóng Elliott có cấu trúc tương tự và đồng dạng với nó, và liên tiếp như vậy tạo thành một sóng Elliott có cấp độ cao hơn. Trong Lý thuyết sóng Elliott thì có 9 cấp độ khác nhau, phụ thuộc vào thời gian hoàn thành mỗi cấp độ, tuy nhiên, tất cả những sự phân chia này đều mang tính tương đối. Bên cạnh đó, trong cùng một cấp độ, quy mô và thời gian hình thành của mỗi sóng cũng có thể rất khác nhau. 9 cấp độ sóng Elliott bao gồm:Grand Supercycle (siêu chu kỳ lớn): thời gian kéo dài đến cả thế kỷ

• Super Cycle (chu kỳ lớn): kéo dài vài thập kỷ
• Cycle (chu kỳ): kéo dài từ một năm đến vài năm
• Primary (sơ cấp): từ vài tháng đến 1 hoặc 2 năm
• Intermediate (trung cấp): từ vài tuần đến vài tháng
• Minor (nhỏ): kéo dài trong khoảng vài tuần
• Minute (khá nhỏ): kéo dài trong vài ngày
• Minuette: kéo dài trong vài giờ
• Subminuette: chỉ trong vòng vài phút

Các cấu trúc mô hình sóng nâng cao

Cấu trúc sóng Elliott mà chúng ta đang nhắc đến từ đầu đến giờ là cấu trúc cơ bản nhất của sóng Elliott. Trên thực tế, các sóng động lực và điều chỉnh có cấu trúc phức tạp hơn rất nhiều. Ralph Nelson Elliott cũng đã chỉ ra các dạng mô hình sóng khác nhau, ông đã đặt tên và mô tả những cấu trúc này rất chi tiết.

Mỗi sóng động lực có 5 sóng nhỏ, mỗi sóng điều chỉnh cơ bản có 3 sóng nhỏ, tổng cộng là 8 sóng nhỏ. Mỗi sóng nhỏ sẽ khác nhau về số bước sóng con cấu thành và hình dạng cụ thể của từng bước sóng. Vậy tổng số dạng mô hình của sóng Elliott sẽ là một con số rất lớn. Chính vì thế, trong phạm vi của bài viết này, chúng tôi chỉ sẽ giới thiệu đến các bạn các dạng mẫu hình phổ biến và đặc trưng nhất của sóng Elliott.

Các dạng mẫu hình của sóng động lực (impulse waves)

• Extension (mẫu hình sóng mở rộng)
• Diagonal Triangle (Tam giác chéo)
     - Leading Diagonal Triangle
     - Ending Diagonal Triangle
• Failed 5th (Thất bại sóng 5) hay Truncated 5th (mẫu hình cụt sóng 5)

Mẫu hình sóng mở rộng (Extension)

Mỗi sóng 1, 3, 5 đều có thể mở rộng thành một cấu trúc nhiều sóng hơn bên trong nó (thường là 5 sóng) và mở rộng nhiều lần. Trong mô hình Extension này, chỉ có một sóng được mở rộng và thường là sóng 3, tuy nhiên vẫn có trường hợp sóng 1 hoặc sóng 5 mở rộng. Nếu sóng 3 mở rộng thì sóng 1 và 5 sẽ tuân theo cấu trúc cơ bản và có xu hướng cân bằng nhau.

Sóng mở rộng có cấu trúc của một impulse waves cơ bản.

Nếu sóng 3 mở rộng một lần thì tổng số sóng của impulse waves là 9, mở rộng 2 lần là 13, thậm chí mở rộng 3 lần sẽ là 17.

Mẫu hình sóng 3 mở rộng một lần có cấu trúc sóng là 5-3-5-3-5-3-5-3-5

Sóng 3 mở rộng thành 5 sóng nhỏ, nếu nó mở rộng 2 lần thì một trong 5 sóng nhỏ này sẽ mở rộng thành 5 sóng nhỏ hơn nữa.

Mô hình sóng 3 mở rộng 2 lần với sóng mở rộng là sóng i: cấu trúc sóng 5-3-5-3-5-3-5-3-5-3-5-3-5

Dạng sóng mở rộng thường xuất hiện ở sóng 1, 3, 5 của sóng động lực và sóng A, C của sóng điều chỉnh.

Mẫu hình sóng Tam giác chéo (Diagonal Triangle)
Điểm đặc biệt của mô hình này là khi vẽ các đường xu hướng đi qua các đỉnh và đáy của các bước sóng sẽ tạo thành hình tam giác.

Mẫu hình này được chia thành 2 dạng khác nhau, dựa vào cấu trúc sóng:

Leading Diagonal Triangle có cấu trúc sóng 5-3-5-3-5 và Ending Diagonal Triangle có cấu trúc sóng 3-3-3-3-3

Trong đó:

• Sóng 1, 3, và 5 có dạng Zigzag (sẽ được mô tả cụ thể ở phần sau)
• Sóng 2 và 4 có thể theo bất kỳ dạng mẫu hình điều chỉnh nào
• Sóng 3 không thể là sóng ngắn nhất

Lưu ý: hình tam giác trong mô hình này có xu hướng hội tụ ở sóng 5, tuy nhiên, vẫn có trường hợp phân kỳ, song nếu phân kỳ xảy ra thì nguyên tắc “sóng 4 không đi vào vùng giá của sóng 1” sẽ bị phá vỡ.

Dạng sóng Leading Diagonal Triangle thường xuất hiện trong sóng 1 và sóng A. Dạng sóng Ending Diagonal Triangle thường xuất hiện trong sóng 5 và C, thỉnh thoảng xuất hiện ở sóng 1.

Mẫu hình thất bại sóng 5 (Failed 5th)hay mẫu hình cụt sóng 5 (Truncated 5th)
Là mẫu hình sóng động lực trong đó sóng 5 không thể vượt qua khỏi sóng 3, trong một vài trường hợp sóng 5 có vượt qua nhưng không đáng kể thì vẫn được xếp vào dạng mẫu hình này.

Tất cả các sóng còn lại tuân theo cấu trúc của một impulse waves cơ bản.

Mô hình thất bại sóng 5 chỉ thường xuất hiện ở sóng 5 của sóng C.

Các dạng mẫu hình của sóng điều chỉnh (corrective waves)

• Zigzag
• Flag (mô hình phẳng)
• Triangle (tam giác)

Mẫu hình Zigzag

Đặc điểm nhận dạng mẫu hình Zigzag mà dễ dàng nhìn thấy bằng mắt nhất chính là 2 đường xu hướng đi qua các đỉnh và đáy song song với nhau. Cấu trúc của mô hình Zigzag là 5-3-5.

Trong đó:

• Sóng B điều chỉnh không quá 61.8% độ dài của sóng A
• Sóng C phải vượt qua điểm kết thúc của sóng A
• Sóng A và C thông thường có độ dài bằng nhau

Mẫu hình Zigzag có thể mở rộng chính nó thành Double Zigzag hoặc Triple Zigzag. Các mẫu hình Zigzag đơn được nối với nhau trong những biến thể này bằng một mẫu hình sóng điều chỉnh bất kỳ và được gọi là sóng X. Sóng X thường ngắn hơn các sóng Zigzag đơn và cũng có cấu trúc 5-3-5.

Trong mẫu hình Triple Zigzag thì 3 sóng Zigzag đơn sẽ được nối với nhau bằng 2 sóng X, đều là các mẫu hình sóng điều chỉnh.

Dạng mẫu hình Zigzag này hầu như chỉ xuất hiện trong các sóng 2, A và sóng ngắn X.

Mẫu hình phẳng Flag

Cũng là 2 đường xu hướng song song khi nối các đỉnh và đáy nhưng 2 đường xu hướng này đi ngang trong mô hình Flag thay vì dốc lên hoặc xuống trong mô hình Zigzag.

Cấu trúc mẫu hình Flag cũng rất khác so với Zigzag: 3-3-5 hoặc đôi khi là 3-3-7

Trong đó:

• Sóng A và B là các mẫu hình sóng điều chỉnh
• Sóng C có cấu trúc của một sóng động lực
• Sóng B điều chỉnh hơn 61.8% độ dài sóng A, nhưng thường là bằng với điểm bắt đầu của sóng A (điều chỉnh 100%) hoặc vượt qua điểm bắt đầu của sóng A (điều chỉnh >100%). Trường hợp điều chỉnh hơn 100% nghĩa là thị trường đang muốn đi theo hướng của sóng B
• Trong trường hợp sóng B điều chỉnh nhỏ hơn hoặc bằng 100% độ dài sóng A thì sóng C và A gần như bằng nhau và sóng C không thể vượt qua khỏi vùng giá của sóng A. Trường hợp điều chỉnh hơn 100% (B vượt qua điểm bắt đầu của sóng A) thì sóng C sẽ dài hơn sóng A và vượt ra ngoài vùng giá của sóng A.

Dạng mẫu hình phẳng này đa phần xuất hiện trong các sóng 2, 4 và B, đôi khi xuất hiện ở sóng X.

Mẫu hình sóng Tam giác (Triangle)

Là một mẫu hình sóng điều chỉnh đặc biệt, bao gồm 5 sóng, mỗi sóng có 3 sóng nhỏ, nên cấu trúc của nó sẽ là 3-3-3-3-3. Hai đường xu hướng nối các đỉnh và đáy cắt nhau tạo thành hình tam giác có hướng hội tụ hoặc mở rộng (phân kỳ).

Tam giác hội tụ

Mẫu hình tam giác hội tụ lại được chia thành 3 dạng khác nhau: tam giác đi lên (ascending), tam giác đi xuống (descending) và tam giác đối xứng (symmetrical)

Trong đó:

• Có 5 sóng, A, B, C, D, E, và mỗi sóng là một mẫu sóng điều chỉnh bất kỳ
• Sóng C không thể là sóng ngắn nhất
• Sóng D không thể vượt ra khỏi vùng giá của sóng C
• Sóng A là sóng dài nhất và sóng E là sóng ngắn nhất

Tam giác mở rộng (phân kỳ)

Trong đó:

• Có 5 sóng, A, B, C, D, E, và mỗi sóng là một mẫu sóng điều chỉnh bất kỳ
• Sóng C không thể là sóng ngắn nhất
• Sóng D vượt ra khỏi vùng giá của sóng C
• Sóng A là sóng ngắn nhất và sóng E là sóng dài nhất

Mẫu hình sóng điều chỉnh tam giác chỉ xuất hiện trong các sóng B, X và 4. Không bao giờ xuất hiện trong sóng 2 hoặc sóng A.