Đằng sau quyết định bãi nhiệm hàng loạt quan chức an ninh Ukraine

Vụ sa thải người đứng đầu Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) Ivan Bakanov và Tổng Công tố viên Iryna Venediktova giống như một cơn địa chấn về chính trị ở Ukraine. Trong một bài phát biểu trên video tuần qua, Tổng thống Zelensky cho biết, ông sa thải cả 2 người vì có quá nhiều quan chức của các cơ quan quyền lực này đã bỏ đi sau khi các khu vực nằm dưới sự kiểm soát của Nga, và họ không đủ nỗ lực trong cuộc chiến chống lại các gián điệp Nga. Lúc đầu, Văn phòng Tổng thống đề cập đến việc đình chỉ chức vụ, không sa thải, nhưng sau đó lại thông báo muốn điều tra tội phản quốc trong cả 2 trường hợp. Đến ngày 19-7, Quốc hội thông báo bãi nhiệm cả ông Bakanov và bà Venediktova theo lệnh của Tổng thống Zelensky.

“Một loạt hoạt động chống lại nền tảng an ninh quốc gia Ukraine cũng như mối liên hệ giữa nhân viên của lực lượng an ninh Ukraine với các cơ quan đặc biệt Nga đã đặt ra những câu hỏi về lãnh đạo cơ quan liên quan” - Tổng thống Zelensky cho biết.

Ngoài ra, tính đến nay đã có 651 vụ tố tụng hình sự liên quan đến các hoạt động phản quốc và cộng tác của nhân viên thuộc các văn phòng công tố, cơ quan điều tra trước xét xử, cơ quan hành pháp. Đặc biệt, hơn 60 nhân viên của văn phòng công tố và SBU vẫn ở lại các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng và đang làm việc chống lại nhà nước Ukraine. Các trường hợp phản quốc, đào ngũ trong hàng ngũ trí thức đã xảy ra trong những tuần đầu tiên của cuộc xung đột.

Điển hình nhất là vụ Tướng Andriy Naumov thuộc SBU đã bỏ trốn khỏi Ukraine vào ngày 23-2, một ngày trước khi Nga mở “chiến dịch quân sự đặc biệt”. Ông Naumov là cánh tay phải của ông Bakanov - Giám đốc SBU và việc đào thoát này là lý do đủ để sa thải ông Bakanov ngay lập tức.

Việc sa thải này tưởng là một đòn khẳng định sự dũng cảm của nhà lãnh đạo Ukraine khi không tha thứ cho sai lầm của những quan chức thân cận, nhưng cũng có ý kiến cho rằng, lẽ ra Tổng thống phải chịu trách nhiệm chung. Đơn cử như người đứng đầu Cơ quan An ninh Ukraine, chính ông Zelensky đã bổ nhiệm bạn thân nhất của mình giữ chức vụ đó với mong muốn kiểm soát SBU. Hai người quen nhau từ khi học mẫu giáo, họ học cùng nhau tại trường đại học và sau đó trở thành đối tác trong công việc.

Vụ sa thải chính trị lớn nhất kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra được xem là nhằm tăng cường quyền kiểm soát của Tổng thống Zelensky đối với quân đội và các cơ quan an ninh. Đáng nói trước đó, Tổng thống Ukraine hầu như phớt lờ đề nghị của các đối tác phương Tây về việc phải cải cách các cơ quan tình báo của Ukraine. Nhưng giờ đây, ông Zelensky không còn có thể phớt lờ những lời chỉ trích đó. Bởi nếu không có súng và tiền từ EU và Mỹ, Ukraine khó có thể chống lại những đợt tiến công dữ dội của Nga.

Trong tình cảnh đất nước xảy ra chiến sự, người ta sẽ mong đợi sự đoàn kết tối đa từ cơ quan chính phủ. Trong đó, quan trọng là tìm các chuyên gia giàu kinh nghiệm chứ không phải bạn bè từ thời mẫu giáo.